Psychologische veiligheid en leiderschap: hoe versterken of verzwakken ze elkaar?

Hiërarchie is onvermijdelijk in organisaties, maar hoe we die invullen maakt het verschil tussen een angstcultuur en een lerende organisatie. Hoe zorg jij als leidinggevende voor psychologische veiligheid in jouw team of afdeling?

Wat is psychologische veiligheid?

Psychologische veiligheid betekent dat teamleden zich veilig voelen om fouten te maken, vragen te stellen en nieuwe ideeën te delen zonder angst voor negatieve consequenties. Maar hoe verhoudt dit zich tot hiërarchie binnen organisaties?

Wat zegt de wetenschap?

Zowel praktijkervaring als recent onderzoek gepubliceerd in Sustainability (2023) tonen aan dat psychologische veiligheid een cruciale factor is voor innovatie in teams. Psychologische veiligheid bevordert samenwerking en open communicatie, terwijl een hoge machtsafstand dit juist belemmert. Leiders die een open cultuur stimuleren en hiërarchische barrières doorbreken, zorgen voor betere prestaties en meer innovatie.

Daarnaast benadrukt onderzoek naar duurzaam leiderschap dat effectieve leiders psychologische veiligheid kunnen creëren door participatie en feedback te stimuleren. Dit voorkomt dat teamleden bang zijn voor sancties binnen een hiërarchische structuur en bevordert betrokkenheid.

Positief versus belemmerend leiderschap

Voorbeeld van positief leiderschap: Een manager die actief luistert, openstaat voor feedback en fouten ziet als leermomenten. Zo’n leider moedigt teamleden aan om zich uit te spreken. Bijvoorbeeld: een teamlid dat een technisch probleem meldt zonder bang te zijn voor kritiek, omdat de manager transparantie waardeert.

Voorbeeld van belemmerend leiderschap: Een leider die kritiek geeft op fouten in het openbaar of consequent beslissingen neemt zonder input van het team. Dit leidt tot een cultuur van angst, waarin medewerkers zich stilhouden om confrontaties te vermijden.

Wat kun je als leider doen?

• Stel open vragen: “Wat zie ik over het hoofd?”
• Erken je eigen fouten om kwetsbaarheid te tonen.
• Creëer een veilige ruimte voor ideeën, zelfs de ‘gekke’.

Psychologische veiligheid en hiërarchie hoeven elkaar niet te bijten. Door bewust leiderschap kun je een werkomgeving creëren waarin medewerkers zich vrij voelen om bij te dragen, en dat komt de hele organisatie ten goede.